DOOR BARBARA O'BRIEN| 29 MEI 2018
„Boeddha” betekent „iemand die wakker is.” De Boeddha die 2.600 jaar geleden leefde, was geen god. Hij was een gewoon persoon, genaamd Siddhartha Gautama, wiens diepgaande inzichten de wereld inspireerden.
Sculptuur van Shakyamuni Boeddha raakte de aarde op het moment dat hij verlichting bereikte. 11de-12e eeuw, Centraal-Tibet. Messing met gekleurde pigmenten. Foto met dank aan The Met.
Inhoud
Wie was Boeddha?
Wat weten we over de historische Boeddha?
Zijn er andere Boeddha's geweest?
Hoe zit het met de Boeddha's in boeddhistische kunst?
Aanbidden boeddhisten de Boeddha?
Wat heeft de Boeddha geleerd?
Wat is Verlichting?
Is er een boeddhistische bijbel?
Aanvullend lezen
Wie was Boeddha?
Boeddha is geen naam, maar een titel. Het is een Sanskriet woord dat betekent „een persoon die wakker is.” Waar een Boeddha voor wakker is, is de ware aard van de werkelijkheid.
Simpel gezegd, leert het boeddhisme dat we allemaal leven in een mist van illusies gecreëerd door verkeerde percepties en 'onzuiverheden' — haat, hebzucht, onwetendheid. Een Boeddha is iemand die bevrijd is van de mist. Er wordt gezegd dat wanneer een boeddha sterft hij of zij niet herboren wordt, maar overgaat in de vrede van Nirvana, wat geen „hemel” is, maar een getransformeerde staat van bestaan.
Meestal, wanneer iemand de Boeddha zegt, is het in verwijzing naar de historische persoon die het boeddhisme stichtte. Dit was een man oorspronkelijk genaamd Siddhartha Gautama die ongeveer vijfentwintig eeuwen geleden in het noorden van India en Nepal woonde.
Wat weten we over de historische Boeddha?
De Bodhi-boom, waar de Boeddha verlichting bereikte, in Bodhgaya, India. Foto van Margie Savage.
Het traditionele verhaal begint met de geboorte van Siddhartha Gautama in Lumbini, Nepal, in ongeveer 567 voor Christus. Hij was de zoon van een koning, opgegroeid in beschutte weelde. Hij trouwde en had een zoon.
Prins Siddhartha was negenentwintig jaar oud toen zijn leven veranderde. In koets ritten buiten zijn paleizen zag hij eerst een zieke persoon, dan een oude man, dan een lijk. Dit schudde hem tot de kern van zijn wezen; hij besefte dat zijn bevoorrechte status hem niet zou beschermen tegen ziekte, ouderdom en dood. Toen hij een spirituele zoeker zag — een bedelende „heilige man” — ontstond de drang om gemoedsrust te zoeken in hem.
Hij zat in meditatie onder „de Bodhi boom” tot hij verlichting realiseerde. Vanaf dat moment zou hij bekend staan als de Boeddha.
De prins deed afstand van zijn wereldse leven en begon een spirituele zoektocht. Hij zocht leraren en strafte zijn lichaam met ascetische praktijken zoals extreme, langdurige vasten. Men geloofde dat het straffen van het lichaam de manier was om de geest te verheffen en dat de deur naar wijsheid werd gevonden aan de rand van de dood. Na zes jaar voelde de prins echter alleen frustratie.
Uiteindelijk besefte hij dat de weg naar vrede door geestelijke discipline was. In Bodh Gaya, in de moderne Indiase staat Bihar, zat hij in meditatie onder een ficusboom, „de Bodhi-boom”, totdat hij wakker werd of verlichting realiseerde. Vanaf dat moment zou hij bekend staan als de Boeddha.
Steengoed sculptuur van de Boeddha bereiken laatste transcendentie, bekend als parinirvana, zoals hij stierf. c. 1503, door Qiao Bin. Foto met dank aan de Met.
Hij heeft de rest van zijn leven mensen leren hoe ze verlichting voor zichzelf kunnen realiseren. Hij gaf zijn eerste preek in het moderne Sarnath, nabij Benares, en liep vervolgens van dorp naar dorp en trok onderweg discipelen aan. Hij stichtte de oorspronkelijke orde van boeddhistische nonnen en monniken, van wie velen ook grote leraren werden. Hij stierf in Kushinagar, gelegen in de huidige staat Uttar Pradesh in het noorden van India, ongeveer 483 voor Christus.
Het traditionele verhaal van het leven van de Boeddha is niet feitelijk accuraat; we hebben geen enkele manier om het met zekerheid te weten. Historici zijn het er vandaag over het algemeen over eens dat er een historische Boeddha was, en dat hij ergens in de 4e tot en met de 6e eeuw voor Christus leefde, geven of nemen. Men gelooft dat ten minste enkele preken en kloosterregels in de oudste geschriften zijn woorden zijn, of iets dat dicht bij zijn woorden staat. Maar dat is zo ver als de meeste historische geleerden zullen gaan.
Zijn er andere Boeddha's geweest?
Een van de boeddha's arhoeden. 19e eeuw, China. Hout met pigment. Foto met dank aan The Met.
In Theravada boeddhisme - de dominante school van Zuidoost-Azië - wordt gedacht dat er slechts één Boeddha per leeftijd van de mensheid; elke leeftijd is een onvoorstelbaar lange tijd. De Boeddha van de huidige tijd is onze historische Boeddha, Siddhartha Gautama. Een andere persoon die verlichting binnen deze tijd realiseert, wordt geen Boeddha genoemd. In plaats daarvan is hij of zij een arhat (Sanskriet) of arahant (Pali) — „waardig” of „geperfectioneerd”. Het belangrijkste verschil tussen een arhat en een Boeddha is dat alleen een Boeddha een wereldleraar is, degene die de deur opent voor alle anderen.
Vroege geschriften noemen andere boeddha's die in de onvoorstelbaar lange vroegere tijden leefden. Er is ook Maitreya, de toekomstige Boeddha die zal verschijnen wanneer alle herinnering aan de leer van onze Boeddha verloren is gegaan.
Er zijn andere belangrijke tradities van het boeddhisme, genaamd Mahayana en Vajrayana, en deze tradities stellen geen grenzen aan het aantal Boeddha's dat er kan zijn. Echter, voor beoefenaars van het Mahayana en Vajrayana boeddhisme is het ideaal om een bodhisattva te zijn, iemand die beloften in de wereld te blijven totdat alle wezens verlicht zijn.
Hoe zit het met Boeddha's in boeddhistische kunst?
Amitabha in Sukhavati. Thangka uit Centraal-Tibet. Met dank aan Freer Sackler.
Er zijn menigten Boeddha's, vooral in Mahayana en Vajrayana geschriften en kunst. Ze vertegenwoordigen aspecten van verlichting, en ze vertegenwoordigen ook onze eigen diepste aard. Enkele van de bekendste iconische of transcendente Boeddha's zijn Amitabha, de Boeddha van grenzeloos Licht, Bhaiṣajyaguru, de Medicine Boeddha die de kracht van genezing vertegenwoordigt; en Vairocana, de universele of oerBoeddha die de absolute werkelijkheid vertegenwoordigt. De manier waarop de Boeddha's worden gevormd, brengt ook bijzondere betekenissen over.
Een klein beeld van Hotei, de lachende monnik gewoonlijk verkeerd aangeduid als de historische Boeddha. 19e eeuw, Japan. Foto met dank aan The Met.
De kale, mollige, lachende kerel die veel westerlingen denken aan Boeddha is een personage uit de tiende-eeuwse Chinese folklore. Zijn naam is Budai in China, of Hotei in Japan. Hij vertegenwoordigt geluk en overvloed, en hij is een beschermer van kinderen en de zieken en zwakken. In sommige verhalen wordt hij uitgelegd als een emanatie van Maitreya, de toekomstige Boeddha.
Aanbidden boeddhisten Boeddha?
Foto van David Gabriel Fischer.
De Boeddha was geen god, en de vele iconische figuren van de boeddhistische kunst zijn niet bedoeld om goddelijke wezens te vertegenwoordigen die je gunsten zullen doen als je ze aanbidt.
De Boeddha werd gezegd kritisch te zijn over aanbidding, in feite. In een geschrift (Sigalovada Sutta, Digha Nikaya 31) ontmoette hij een jonge man die zich bezighoudt met een Vedische aanbidding. De Boeddha vertelde hem dat het belangrijker is om op een verantwoorde, ethische manier te leven dan om iets te aanbidden.
Je zou kunnen denken aan aanbidding als je boeddhisten ziet buigen voor Boeddhabeelden, maar er is iets anders aan de hand. In sommige scholen van het boeddhisme zijn buigen en offers brengen fysieke uitdrukkingen van het wegvallen van een egoïstisch, egoïstisch leven en een verbintenis om de leer van de Boeddha te beoefenen.
Wat heeft de Boeddha geleerd?
De dharmachakra, of „wiel van de dharma,” die de leer van de Boeddha's nobele achtvoudige pad vertegenwoordigt. 13de eeuw, Japan. Verguld brons. Foto met dank aan The Met.
Toen de Boeddha verlichting bereikte, realiseerde hij zich ook iets anders: wat hij had waargenomen was zo ver buiten de gewone ervaring dat het niet helemaal kon worden verklaard. Dus, in plaats van mensen te leren wat te geloven, leerde hij hen om verlichting voor zichzelf te realiseren.
De fundamentele leer van het boeddhisme is de Vier Nobele Waarheden. Heel kort vertelt de Eerste Waarheid ons dat het leven dukkha is, een woord dat niet netjes in het Engels vertaalt. Het wordt vaak vertaald als „lijden”, maar het betekent ook „stressvol” en „niet in staat om te voldoen.”
De Tweede Waarheid vertelt ons dat Dukkha een oorzaak heeft. De directe oorzaak is verlangen, en het verlangen komt voort uit het niet begrijpen van de werkelijkheid en het niet kennen van onszelf. Omdat we onszelf verkeerd begrijpen zijn we doorzeefd met angst en frustratie. We ervaren het leven op een smalle, egocentrische manier, gaan door het leven verlangen naar dingen waarvan we denken dat ze ons gelukkig zullen maken. Maar we vinden tevredenheid slechts kort, en dan beginnen de angst en het verlangen opnieuw.
De Derde Waarheid vertelt ons dat we de oorzaak van dukkha kunnen kennen en bevrijd kunnen worden van het hamsterrad van stress en verlangen. Alleen het aannemen van boeddhistische overtuigingen zal dit echter niet bereiken. Bevrijding hangt af van je eigen inzicht in de bron van dukkha. Het verlangen zal niet ophouden totdat je jezelf realiseert wat het veroorzaakt.
De Vierde Waarheid vertelt ons dat inzicht komt door het beoefenen van het Edele Achtvoudige Pad. Het Achtvoudige Pad kan worden uitgelegd als een schets van acht gebieden van de praktijk - inclusief meditatie, mindfulness, en het leven van een ethisch leven dat anderen ten goede komt - dat ons zal helpen gelukkiger levens te leiden en de wijsheid van verlichting te vinden.
Wat is Verlichting?
Hoofd Boeddha. 5e 6e eeuw, Afghanistan. Stucwerk. Foto met dank aan The Met.
Mensen denken dat verlichting is om de hele tijd gelukzalig te zijn, maar dat is niet het geval. En het bereiken van verlichting gebeurt niet noodzakelijkerwijs allemaal tegelijk. Heel eenvoudig, verlichting wordt gedefinieerd als het grondig waarnemen van de ware aard van de werkelijkheid, en van onszelf.
Verlichting wordt ook beschreven als het waarnemen van Boeddhanatuur, wat in Vajrayana en Mahayana boeddhisme de fundamentele aard van alle wezens is. Een manier om dit te begrijpen is door te zeggen dat de verlichting van de Boeddha altijd aanwezig is, of we ons ervan bewust zijn of niet.
Verlichting is dus geen kwaliteit die sommige mensen hebben en anderen niet. Verlichting realiseren is realiseren wat al is. Het is gewoon dat de meesten van ons verloren zijn in een mist en het niet kunnen zien.
Is er een boeddhistische bijbel?
Foto van Abishek Sundaram.
- Niet echt. Ten eerste gebruiken de verschillende scholen en denominaties van het boeddhisme niet allemaal dezelfde canon van de geschriften. Een tekst die door de ene school wordt gewaardeerd, kan in een andere niet bekend zijn.
Verder worden boeddhistische geschriften niet beschouwd als de geopenbaarde woorden van een god die zonder twijfel geaccepteerd moet worden. De Boeddha leerde ons om geen onderricht alleen op gezag te accepteren, maar om het zelf te onderzoeken. De vele sutra's en andere teksten zijn er om ons te leiden, niet om ons te indoctrineren.
Het belangrijkste punt is dat het boeddhisme niet iets is wat je gelooft, maar iets wat je doet. Het is een pad van zowel persoonlijke discipline als persoonlijke ontdekking. Mensen lopen dit pad al 25 eeuwen, en inmiddels zijn er tal van richtingen, wegwijzers en markeringen. En er zijn mentoren en leraren voor begeleiding, evenals vele mooie geschriften.